Άρτης, νομός

Νομός (1.612 τ. χλμ., 78.134 κάτ.) της περιφέρειας Ηπείρου, στο νοτιοανατολικό τμήμα της. Συνορεύει στα Β με τον νομό Ιωαννίνων, στα Δ με τον νομό Πρεβέζης, στα Α με τους νομούς Τρικάλων και Καρδίτσης, στα Ν με τον νομό Αιτωλοακαρνανίας και βρέχεται στα ΝΔ από τον Αμβρακικό κόλπο. Το έδαφος του νομού είναι ορεινό. Τα βουνά του ανήκουν στο ορεινό σύστημα της Πίνδου· ολόκληρο το βόρειο τμήμα του κατέχουν οι προεκτάσεις των Αθαμανικών ορέων (Τζουμέρκα) με κορυφές, στην περιοχή αυτή, ύψους 2.000 μ. και πλέον (Σοπωτά, Στρουγγούλα και Καταφύδι, 2.393 μ.). Στα Δ του Αράχθου υψώνεται το όρος Ξεροβούνι (1.471 μ.), ενώ τα Όρη του Βάλτου, που ο κύριος όγκος τους βρίσκεται στον νομό Αιτωλοακαρνανίας, στον νομό Ά. έχουν την ψηλότερη κορυφή τους (1.852 μ.). Στο νοτιοδυτικό τμήμα του νομού εκτείνεται η προσχωσιγενής πεδιάδα της Άρτας. Τον νομό διαρρέουν από τα Β προς τα Ν οι ποταμοί Άραχθος και Λούρος, ενώ ο Αχελώος διαγράφει τα σύνορα του ν.Ά. με τους νομούς Καρδίτσης και Τρικάλων (σε ένα τμήμα). Κοντά στις εκβολές του Λούρου και του Αράχθου στον Αμβρακικό έχουν σχηματιστεί έλη και λιμνοθάλασσες που προσφέρονται για ιχθυοτροφεία (Τσουκαλιό, Λογαρού). Το κλίμα είναι εύκρατο στο νότιο τμήμα του νομού, ενώ γίνεται ψυχρό προς τα Αθαμανικά όρη και την Πίνδο. Οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται από 700 χιλιοστά στα παράλια έως 1.500 χιλιοστά στις ορεινές περιοχές. Γενικά όμως, παρά το ψυχρό του κλίμα, το έδαφος ευνοεί την καλλιέργεια εσπεριδοειδών. Οικονομία. Η οικονομία του νησιού βασίζεται στη γεωργία, που ασκείται κυρίως στις πεδινές εκτάσεις και στα εδάφη που έχουν αποστραγγιστεί· τα μισά σχεδόν από τα καλλιεργούμενα εδάφη αρδεύονται και γι’ αυτό ευδοκιμούν σε αυτά οι καλλιέργειες κηπευτικών, ρυζιού, εσπεριδοειδών, καθώς και η βαμβακοκαλλιέργεια. Στις ορεινές περιοχές οι κάτοικοι επιδίδονται στην κτηνοτροφία, κυρίως μικρών ζώων (αιγοπρόβατα, χοίροι), ενώ σημαντικός κλάδος της οικονομίας του νομού είναι η αλιεία που ασκείται στον Αμβρακικό κόλπο και στις λιμνοθάλασσες. Εκτός από την πρωτεύουσα Άρτα (βλ. λ.), κυριότερες κωμοπόλεις της περιοχής είναι ο Πέτας, το Κομπότι, γενέτειρα του συνιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας Νικολάου Σκουφά, η Ανέζα, καθώς και οι οικισμοί Πηγές και Γρίμποβο. Το τελευταίο είναι γνωστό από τις μάχες που έγιναν εκεί κατά τους Ελληνοτουρκικούς πολέμους του 1897 και του 1912-13. Η εκκλησία της Παρηγορήτισσας στην Άρτα, μοναδικό αρχιτεκτονικό έργο του 13ου αι. Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα, τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα, καθολικό μονής, που είχε χτίσει η Θεοδώρα για να μονάσει η ίδια· στον νάρθηκα σώζεται και ο τάφος της. Ο ναός είναι του 13ου αι. Ιδιαίτερα συνδεδεμένο με την Άρτα είναι το ονομαστό γεφύρι της στον ποταμό Άραχθο, που σήμερα δεν χρησιμοποιείται.